ساسانیان

1 History:: Sasanian Empire

در میان بررسیهای انجام شده در باره‌ی پدیده‌ی فروپاشی ساسانیان و چیرگی اعراب مسلمان بر ایران، سه گونه رویکرد سنتی موجود را می‌توان بررسی نمود. اگر فشار رده‌ی روحانی و توانگران بر توده‌ی مردم، عامل شکست ساسانیان در برابر قبایل بدوی بوده باشد، چرا چند سده پیش از آن، امپراتوری رم که نماد خونریزی، برده کشی و سرکوب بود و بارها از سوی قبایل وحشی اروپا مورد تجاوز قرار گرفته بود، پابرجا ماند و در پس زدن اقوام مهاجم کامیاب شد؟ چرا چند دهه پس از حمله‌ی اعراب به ایران، هنگامی‌که سپاه اسلام به مرزهای چین رسید، به دیوار بسته‌ی ارتش چین خورد و ناکام به فرارود پس نشست؟ در چین که خودکامگی فرمانروایان، اختلاف طبقاتی و سیاهکاری ارباب دین بیش از ایران پایان دوره‌ی ساسانی بود.اعراب نه تنها در ایرانشهر به پیروزی دست یافتند، بلکه توانستند سرزمینهای زیر چیرگی امپراتوری روم شرقی مانند سوریه، فلسطین، مصر، لبنان و بخش بزرگی از فلات آناتولی (ترکیه کنونی) را نیز اشغال نمایند. نگهداشت رده های اجتماعی پدید آمده در زمان ساسانیان تا چندین سده پس از فروپاشی ایران ساسانی، نمودار پایگاه نیرومند سنت در ایران بوده است که با آنکه اسلام جای کیش زرتشتی را به عنوان دین رسمی‌گرفته بود، ایرانیان همچنین به ساختارهای اجتماعی پیشین وفادار مانده بودند و آن را کارآمد می‌دانستند. یکی از پژوهشگران برجسته‌ی همزمان ما زنده یاد عبدالحسین زرینکوب بود که کنکاشهای ژرفی در باره‌ی سالهای پایانی ساسانیان و دهه های آغازین چیرگی عرب بر فلات ایران انجام داده است. گرچه خدای نامه آگاهیهای بسیاری در باره‌ی رویدادهای دوره‌ی ساسانیان به تاریخ نگاران مسلمان داده است ولی روشن است که در باره‌ی زمان یورش اعراب به ایران که جستار مورد بررسی ما است، فاقد مطلب بوده است.

واژگان شبکه مترجمین ایران